отворен пристап

За банкетот на знаењето – во чест на Арон Шварц

Submitted by Новица on

Tags: 

Некаде во август 2010 се наоѓав на универзитетски кампус во САД. Бев на гости и со лаптоп, па додека читав статии на google reader кликнав на вест што во себе содржеше врска до истражување на употребата на социјалните медиуми од страна на ИТ гигантите во рекламирањето на нивните производи. Како да отворам уште една страница на јавниот интернет, мојот Firefox ми отвори pdf документ од академски журнал. Не обратив поголеми внимание на овој настан се додека не се обидов да дојдам до истиот текст кога се вратив во Скопје. За кратко, всушност, бев на „банкетот на знаењето“.

Ова - „банкетот на знаењето“ - е терминот што Арон Шварц го користи за да ја опише ситуацијата во која се наоѓат луѓето, пред сѐ студентите, професорите и другите универзитетски вработени, во развиениот запад кои имаат лесен и постојан универзитетски пристап до новите и старите истражување, научни трудови и книги.

Подоцна, во 2011, во уште една универзитетска тура во Гетеборг ќе бидам потсетен на можноста што ние, луѓето од другата страна на paywall-от не можеме да ја имаме. Најновата повторена одлика на светот е привилегијата за пристап до знаење.

Граничниот пристап до оваа привилегија или трошките од банкетот ќе ги добијам во 2012 кога и сам морав да пишувам еден подолг академски текст. Пријатели, познаници и интернет странци со пристап зад затворените мрежи ми помогнаа да дојдам до трудовите што ми беа потребни да ја завршам мојата работа. На крај се израдував кога видов дека македонскиот журнал каде што ќе се појават делови од мојата работа е со ознаката Open Access.

Ретко пишувам лични текстови. Денот кога последен пат пишував за Радио Слободна Европа беше денот кога интернет беше преплавен со вести за смртта на Арон Шварц. Тоа саботно утро беше едно од најмачните за мене. Се сеќавам како со неверување гледав во мониторот на сите твитови и како вест по вест читав за трагичниот настан. Не го познавав Арон, но сум запознаен со неговата работа и со делот од таа работа кој наводно беше нелегален.

Овој текст е мал симбол во негова чест и краток повик за продолжување на неговата работа.

Арон беше дел од пошироко движење кое се залага за отворен пристап до информации, научни трудови и книги. Неговиот герилски манифест за отворен пристап (https://gist.github.com/4535453) ја исцртува борбата за пристап до знаењето кое сѐ повеќе и повеќе се дигитализира и станува дел од корпорациските облаци.

Овде во Македонија не сме помеѓу оние привилегираните кои имаат пристап. Но, можеме да придонесеме отворајќи го пристапот до документите кои ние ги создаваме и да подадеме рака на оние што се уште подалеку од масата каде што се служи знаењето. Со зборовите на Арон приватизацијата на образованието може да се сопре со отворање на знаењето, споделување на информациите и истражувањата и заедничка соработка. Голем дел од работата допрва следи.

Фала Арон.

Текстот е објавен на РСЕ: http://www.makdenes.org/content/article/24895092.html.

Истражувањата поддржани од даноци треба да се слободно достапни

Submitted by Новица on

Tags: 

Во јули оваа година Арон Шварц, еден од основачите на reddit и познат активист од САД, беше уапсен под сомнеж за кражба на податоци – околу четири милиони научни текстови од мрежата на JSTOR. Случајот сѐ уште не е разрешен и Шварц, ако биде пронајден за виновен, се соочува со казна затвор до 35 години, а JSTOR одлучи да дозволи пристап до дел од научните трудови тврдејќи дека тоа секако им бил планот, а овој инцидент само го забрзал неговото остварување.

Ако сте студент, тогаш сигурно ќе се запрашате зошто на Вашиот универзитет немате пристап до академски журнали? Не знам дали нешто е променето од кога јас бев редовен на УКИМ, но знам дека кревавме раменици кога на студиските посети во странство нѐ прашуваа кои ресурси ги користиме за истражување. Причините за недостигот на пристап до журналите најчесто се финансиски. Потребни се многу пари за пристап до соодветни бази.

Се разбира денес интернет ги прави работите многу полесни. Малку Google магија и можете да дојдете до многу содржини, легално или не, за да напишете академски текст по сите нишани. Патем, одлично упатсво за ова е достапно на блогот на Анастас Вангели. Но, покрај овие индивидуални решенија, две важни иницијативи го отвораат полето на достапност на научните истражувања. Една е иницијативата за „отворен пристап“ чија цел е создавање и уредување на журнали до кои пристапот ќе биде отворен. Претставници на оваа иницијатива има и во Македонија.

Втората, што се обзнани деновиве, и тоа скоро истовремено во САД и во Обединетото кралство, е иницијативата за слободен пристап до научните публикации што се направени со помош на државните фондови или ако сакате парите на граѓаните.

И додека ова се добри вести за многу луѓе, секако многу повеќе од популациите на двете држави, се разбира ќе има и жртви. Индустријата на издавачи на научни трудови ќе го прими најголемиот удар и можеби многу од тие компании ќе престанат да постојат. Но, ми се чини не треба да бидеме премногу изненадени. Интернет менува многу издавачки индустрии, па зошто не и таа што се бави со научни трудови... Како што вели Дана Бојд: „Индустријата на издавачи нудеше услуга. Порано се грижеше знаењето да биде споделено колку што е можно пошироко... Денес таа работи како чувар, водена повеќе од профит отколку од желбата да сподели информации.“

Науката секогаш била за широко споделување и по обем и по опфат. Интернет е тука да ни помогне во тоа. Да се надеваме дека и македонските научни трудови финансирани од даночните пари ќе го следат патот што го отвараат научниците во САД и Обединетото кралство.

Текстот е објавен на it.com.mk: Истражувањата поддржани од даноци треба да се слободно достапни.